Citroenmelisse - Melissa Officinalis
groep: Hartkruid

Inhoudsstoffen

40 verschillende soorten etherische oliën (zoals o.a. Eugenol, Linalol, Geranial, Citronella (een goede ontkramper van de spijsvertering) en Limoneen); Fenolzuren; Triterpeenzuren; Acetylcholine; Flavonoïden; Bitterstoffen; Looistoffen; Monoterpene Glycoside; Melitrilzuren; Slijmstof; Vitaminen A, B, C, en een beetje D, E; enkele minerale bestanddelen, zoals Calcium, Kalium, en Koper; Rozemarijnzuur (als deze stof in een plant zit deze niet gebruiken tijdens de zwangerschap, Citroenmelisse is een uitzondering maar dan alleen in de vorm van een slappe thee bij zwangerschapsbraken); Honing (op zichzelf al een compleet voedingsmiddel)

Informatie

Melisse is lid van de Lipbloemenfamilie - Lamiaceae (Labiatae). In het Latijn heet deze plant Melissa Officinalis. Melisse betekent 'honingbij'. De bloemetjes bevatten nectar in ruime mate, waardoor het een bij honingbijen geliefde plant is. Officinalis betekent uit de werkplaats van de apotheker. Alle kruiden die het woord 'officinalis' in hun Latijnse, botanische naam hebben werden van oudsher gerekend tot de belangrijkste geneeskruiden. De toevoeging citroen werd eraan gegeven omdat dit kruid naar citroen ruikt en smaakt. In het Nederlands heeft Citroenmelisse vele volksnamen: Melisse, Melis, Citroenkruid, Citroenplant, Limoenkruid, Bijenkruid, Bijenblad, Balsem, Honingkruid, Vrouwenkruid, Palingkruid, Apiastrum en Hartelust.

Melisse is een vaste overblijvende plant uit de Lipbloemenfamilie en kan wel tot een meter hoog worden: ze gaat in de winter dood, maar komt in het voorjaar sterk terug. Citroenmelisse bezit sterk vertakte wortelstokken, waarmee het gemakkelijk door je tuin verspreidt. Het blad is zacht en behaard en bezit dikke nerven, de bladrand is rond gekartelde bladeren staan tegenover elkaar. De bloemen zijn klein en onopvallend, de kleur is zachtgeel tot vuilwit, ze staan in schijnkransen in de bladoksels. De bloeitijd is van juni tot september. De smaak is die van een wat bittere citroen, de geur is een frisse citroengeur. Een plant die graag wat vochtig staat en in de zon, maar in principe kan ze overal aarden. Van oorsprong komt de plant uit Turkije, Syrië en Palestina. Vooral de Arabieren en in iets mindere mate Grieken hebben het kruid in heel Europa en Noord Afrika verspreid.

Melisse maakt het hart vrolijk, zo merkte men reeds in de oudheid. In het oude Griekenland werd Melisse gebruikt om neerslachtigheid te verdrijven, vertroosting te geven, het hart én het geheugen te versterken. De als Griek geboren maar tussen de antieke Romeinen werkende Dioscorides, pionier der geneeskunde en kruidenwetenschap, schreef Melisse voor aan patiënten, die behoefte hadden aan een spierontspannende werking. Daarnaast raadde hij vrouwen aan het te nemen in een zitbad. Plinius de oudere, een tijdgenoot van Dioscorides beval dit geneeskruid aan tegen hysterie, hypochondrie en om lieve, gemoedelijke dromen te krijgen. Ook de Arabische arts Avicienna raadde Melisse aan tegen tegen zwaarmoedigheid. Zowel de Grieken als de Arabieren zijn verantwoordelijk voor de introductie van dit kruid in West Europa.

R.F. Weiss, schrijver van het boek Herbal Medicine, constateert dat Melisse krampstillend en kalmerend werkt, het de autonome lichaamsfuncties regelt en de hersenen beschermt tegen al te sterke prikkels van buitenaf. Mességué was een Franse herbalist en zei over Melisse dat het koningin der opwekkende kruiden is. Het lenigt liefdesverdriet en helpt vrouwen die aan menstruatiekrampen lijden.

De Engelse botanicus en herborsit John Gerard noteerde een geestverhelderend en droefheidoplossend effect van Melisse. Hij raadde verder aan dit kruid te planten waar men bijen houdt. Bijen houden van nectarrijke boemen en hebben daarom aan Melisse een goede bron. Melisse rond de korven plaatsen zorgt ervoor dat bijen in de buurt blijven en andere bijen worden aangetrokken. Het kruid werd/wordt door imkers op bijenkorven en kasten gewreven om de bijen de weg naar de kas makkelijk te laten terugvinden, maar ook om nieuwe bijen te lokken: dit zou zeer goed kunnen werken, omdat de etherische olie in de plant chemisch sterk lijkt op een feromoon dat bijen zelf produceren.


Toepassingen

De vierkante stengel wijst op weerstand, net als het onuitroeibare wortelstelsel. De beharing op blad en stengel is een aanwijzing voor een positief effect op huid en slijmvliezen. De lichtgroene kleur van het blad wijst op een milde werking, met name voor maag en milt. De geelwitte bloemen verwijzen naar een kalmerende werking op de spijsvertering, met name op de lever. Soms is het blad hartvormig. De duidelijk waarneembare geur van de plant geeft aan dat Citroenmelisse op en via het zenuwstelsel werkt.


Hoofd en hartkruid
Melise wordt een fytotranquillizer genoemd omdat het gestresste, angstige en onrustige mensen kalmeert. Het werkt op het lymbisch systeem van de hersenen. Het is licht slaapbevorderend en als je er teveel van neemt werkt het narcotisch. Het revitaliseert het zenuwstelsel, vrolijkt op, werkt opbeurend, en stabiliseert emoties. Door de vrijstelling van Acetylcholine wordt het denkvermogen en het geheugen verbetert. Het is aldus een psychisch stimulerend kruid. Daarnaast stimuleert het de parasymphaticus. Dat is het deel van het zenuwstelsel dat de organen reguleert. Behalve de hersenen kalmeert Melisse een ander belangrijk denkorgaan bij de mens: het hart. Het vertraagt de hartslag, werkt bloedvatverwijdend en verlaagt de bloeddruk. Hiervoor zijn met name etherische oliën zoals Eugenol, Linalol, Geranial, Citral en Limoneen verantwoordelijk.

Al deze geneeskrachtige eigenschappen zijn een aanleiding voor fytotherapeuten om het te kunnen voorschrijven bij
- Overspanning, zenuwachtigheid, stress, prikkelbaarheid;
- Slapeloosheid door stress, slapeloosheid door nervositeit;
- ADHD, rusteloosheid bij kinderen: een zeer goed kinderkruid, zelfs voor zuigelingen, door de milde werking;
- Melancholie, neerslachtigheid, depressiviteit;
- Overdreven emoties, humeurigheid;
- Nachtmerries, angsten, paniek, examenvrees;
- Verminderd geheugen, intellectuele vermoeidheid;
- Nerveuze hartkloppingen;
- Hoge bloeddruk;
- Aderverkalking, door de vele antioxidanten en het bloedverdunnende effect;
- Spanningshoofd-, oor- en tandpijn;
- Stressgerelateerde migraine.


Melisse werkt op het spijsverteringskanaal
Melisse werkt krampstillend op maag, darm en galwegen in die zin dat het braakneigingen voorkomt, de secretie van maagsappen bevordert en het galvormend is. Dat maakt het een spijsverteringsstimulerend kruid. Bovendien is het windverdrijvend. De etherische oliën en Fenolzuren werken voornamelijk postief voor het spijsverteringskanaal.

Deze medicinale eigenschappen maken het in de fytotherapie een prima inzetbaar geneesmiddel bij
- Maagdarmkrampen, kolieken, galkolieken;
- Misselijkheid, braakneigingen, zwangerschapsbraken;
- Nerveuze maagdarmklachten zoals krampen;
- Prikkelbaredarmsyndroom;
- Anorexia, indigestie, dyspepsie;
- Flatulentie, opgeblazen gevoel, oprispingen.


Vrouwenkruid
- Mensrtuatiekrampen, omdat het krampopheffend werkt op de baarmoeder en het de baarmoeder harmoniseert;
- Uitblijvende menstruatie, omdat het een menstruatie-bevorderend middel is.


Melisse werkt in op de schildklier
Melisse werkt in op een overactieve schildklier daar het Fenolzuur, Rozemarijnzuur, en de Flavonoïde Luteoline bevat wat TSH, het schildklier activerend hormoon, verlaagt.


Antivirale werking
Virale (herpes)infecties omdat Geranial, Citrol en Luteoline-7-Glycosiden antivirale eigenschappen hebben.


Koorts
Melisse kan bij koorts ingezet worden, omdat het licht zweetdrijvend en koortswerend is. Je kunt het bij koorts als thee drinken.

Gebruik

Uitwendige toepassingen van Melisse
Behalve de hierboven genoemde inwendige toepassingen is er een aantal interessante uitwendige mogelijkheden voor dit citroentjesfris geurende geneeskruid.

Het werkt bij
- Herpes labialis, omdat de Tanninen en sommige etherische oliën antivirale eigenschappen hebben waardoor het de genezingsduur van koortsblaasjes aanzienlijk verkort. Om dezelfde reden werkt het bij Herpes zoaster of Gordelroos, genitale herpes, wondjes en insectenbeten;
- Helpt bij allergieën en eczemen door de Histaminewerking;
- Preventie insectenbeten, door je in te smeren met het blad van de Melisse zullen insecten je minder snel lastig vallen, behalve bijen!;
- Zwerende wonden: heeft dan dezelfde werking als honing wat ontsmettend en wondhelend werkt;
- Ontstoken ogen: leg een compres van Melissa blaadjes op het ontstoken oog;
- Reuma;
- Zenuwpijnen zoals jicht, hoofdpijn, migraine kunnen worden verholpen door een rustgevend bad met Melisse te nemen;
- Het helpt ook om rust in het leven van jonge kinderen te brengen in het geval van doorkomende tanden.


Toepassen in zalf
Je kunt de blaadjes van Melisse toevoegen aan een zalf vanwege de genoemde werkingen. Hoe je een zalf maakt, vind je onder het menu 'Home' op de pagina 'Zalf maken'. Je kunt Melisse etherische olie toevoegen aan je andere zalven voor de lekkere geur en genoemde werkingen. Doe dat op het allerlaatste moment, zodat deze olie niet vervliegt door de warmte. Je kunt ook verse blaadjes Melissa toevoegen aan je andere zalven.

Zie onder het menu 'Home' op de pagina 'Zalf maken' een afbeelding van Brandnetel en Duizendblad en Melissezalf.


In thee en salades
Melisse blaadjes vers in de thee geeft aan de thee een heerlijk frisse citroensmaak. Je kunt de blaadjes ook toevoegen aan je salade.


Etherische olie
Melisse is een belangrijke en bekende als etherische olie, die je kunt 'branden' in een aromalampje.

Recept etherische olie / Karmliterwater:
- 25 gr Citroenmelisseblad (vers)
- 20 gr verse Citroenschil
- takje Marjolein
- ½ Kaneelstokje
- 5 hele Kruidnagelen
- 1 tl geraspte Nootmuskaat
- 2 cm verse Engelwortelstengel
- 300 ml Wodka

Gebruik een vijzel om alle droge ingrediënten fijn te malen, doe alle bestanddelen (ook de verse) in een klein flesje en voeg de wodka toe, goed afsluiten. Dit 10 dagen laten staan en iedere dag schudden. Zeef het dan door een katoenen of linnen doek en knijp deze goed uit zodat je alle vocht eruit haalt. Zeef het dan nogmaals, door een koffie - of theefilter in een schoon flesje. Gebruik dit als een parfum of in een aromalampje, verdund met water. Laat het nog drie weken staan op een koele, donkere plaats.